វិភាគអន្តរជាតិ៖ អនុប្រធានាធិបតីអាមេរិក បំពេញទស្សនកិច្ចមកអាស៊ាន ក្រោមស្រមោលនៃការដួលរលំរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថាន

 (សិង្ហបុរី)៖ លោកស្រី កាម៉ាឡា ហារីស (Kamala Harris) នឹងបំពេញទស្សនកិច្ចជាលើកដំបូងរបស់លោកស្រី មកកាន់តំបន់អាស៊ីក្នុងនាមជាអនុប្រធានាធិបតីអាមេរិក នៅចុងសប្ដាហ៍នេះ ជាមួយគម្រោងឈប់សំចតនៅក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី និងវៀតណាម។ លោកស្រី ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំជាមួយមេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំង២នេះ ដើម្បីពិភាក្សាពីបញ្ហាសន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ច ការងើបចេញពីវិបត្តិ COVID-19 ហើយពិសេសនោះគឺការកើនឡើងឥទ្ធិពលចិននៅក្នុងតំបន់តែម្ដងដែលនឹងក្លាយជា របៀបវារៈសំខាន់ជាងគេបំផុត។

ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី កាម៉ាឡា ហារីស ធ្វើឡើងនៅចំពេលរដ្ឋបាលលោកប្រធានាធិបតី ចូ បៃដិន កំ​ពុងស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលមួយដ៏សំខាន់នៃការស្ដារទំនុកចិត្តពីសម្ព័ន្ធមិត្តឡើងវិញ។ ការឡើងកាន់អំណា​ចសាជាថ្មីរបស់ក្រុមតាលីបង់នៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន ក្រោយការដកខ្លួនរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក បាននិងកំពុងបង្កឱ្យ​មានការរិះគន់ជាច្រើនចំពោះលោក បៃដិន។ បើតាមការគ្រោងទុក លោកស្រី ហារីសនឹងធ្វើដំណើរទៅដល់សិង្ហបុរីនៅថ្ងៃអាទិត្យចុងសប្ដាហ៍នេះ មុននឹងត្រូវបន្តដំណើរទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាមនៅថ្ងៃអង្គារសប្ដាហ៍ក្រោ​យ។

ប៉ុន្តែថាតើការដួលរលំនៃរបបដឹកនាំអាហ្វហ្កានីស្ថាន គាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិកអាចនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី ហារីស ដែរឬទេ? ហើយថា តើវាអាចកែប្រែអ្វីខ្លះ ខណៈឥទ្ធិពលចិនក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍កើនឡើងរឹតតែខ្លាំង។ ខាងក្រោមនេះគឺចំណុចសំខាន់ៗដែលគួរតែដឹងពីដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី អនុប្រធានាធិបតីអាមេរិក៖

* ហេតុអ្វីរើសយកវៀតណាម និងសិង្ហបុរី?

ចាប់តាំងពីលោក ចូ បៃដិន ឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីមក សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានគេមើលឃើញថាកំពុងបន្តអនុវត្តតាមគោលនយោបាយផ្ដោតសំខាន់លើតំបន់អាស៊ី ដែលជាកេរ្តិ៍តំណែលបន្សល់ទុកដោយអតី​ត​ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា និងបន្ទាប់ពីត្រូវបានកប់ចោលដោយរដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ។ គោលនយោបាយផ្ដោតសំខាន់លើតំបន់អាស៊ីរបស់រដ្ឋបាលលោក ចូ បៃដិន បានចាត់ទុកតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍គឺជាស្នូលនៃយុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលអាចជួយឱ្យអាមេរិកត្រួតពិនិត្យការកើនឡើងឥទ្ធិពលចិននៅក្នុងតំបន់។សារៈសំខាន់បែបនេះ បានស្ដែងឡើងកាន់តែច្បាស់តាមរយៈដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់រដ្ឋម​​​ន្ត្រី​​កា​រពារ​​ជាតិអាមេរិក លោក Lloyd Austin និងអនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក លោកស្រី Wendy Sherman កាលពីពេលថ្មីៗនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ នេះមិនមែនមានន័យថា ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងអស់សុទ្ធតែសំខាន់ សម្រា​ប់យុទ្ធសាស្ត្រអាមេរិកនៅឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិកនោះឡើយ ដោយមានប្រទេសអាស៊ានចំនួន ២ ត្រូវបានអាមេរិកចុចចំឈ្មោះនោះគឺវៀតណាម និងសិង្ហបុរី ដែលមានសារៈសំខាន់បំផុតចំពោះសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិក ហើយត្រូវបានគេមើលឃើញថា មានទំនោរគាំទ្រអាមេរិកខ្លាំងជាងគេ ធៀបទៅនឹងប្រទេសអាស៊ាន៨ផ្សេងទៀត ។ សិង្ហបុរីប្រៀប​បបានដូចជាតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសប្រចាំតំបន់ ដែលមានទៅដោយទីស្នាក់ការក្រុមហ៊ុនអាមេរិកធំៗប្រចាំអាស៊ី ដូចជាក្រុមហ៊ុន Microsoft និងក្រុមហ៊ុន Google ជាដើម។ ចំណែកឯ វៀតណាមដើរតួនាទីកាន់តែសំខាន់សម្រាប់ខ្សែចង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់សកល ជាពិសេសការផ្គត់ផ្គង់បន្ទះឈីប«semiconductors» ខណៈក្រុមហ៊ុនបរទេសកាន់តែច្រើនបោះទុនវិនិយោគដំឡើងរោងចក្រក្នុងប្រទេសកុម្មុយនិស្ដមួយនេះ។

លោក Alan Chong ជាសាស្ត្រាចារ្យជំនាញម្នាក់ ផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិមកពីសាកលវិទ្យាល័យ Nany​ang Technological មានមូលដ្ឋានក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី បាននិយាយថា សហរដ្ឋអាមេរិកសម្លឹងឃើញវៀតណាម និងសិង្ហបុរី ច្រើនជាងប្រទេសអាស៊ានផ្សេងទៀត ដោយសារប្រទេសទាំង២នេះ មានទំនោរជាវិជ្ជមានចំពោះ អាមេរិក។ លោកបញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖ «នៅក្នុងចំណោមប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន វៀតណាម និងសិង្ហបុរី គឺមានស្ថិរភាព និងមានទំនោរមិត្តភាពទៅរកអាមេរិកខ្លាំងជាងគេ… ហើយអាមេរិកវិញចង់ឱ្យរដ្ឋជាមិត្តនៅតាមបណ្ដោយទឹកដីចិន ប្រកាន់ជំហររឹងមាំស្របទៅតាមគោលនយោបាយរបស់ខ្លួន»។

* តើការដួលរលំរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថាន ប៉ះពាល់ដល់ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី Harris ឬទេ?

នៅពេលសេតវិមាន ប្រកាសពីគម្រោងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី កាម៉ាឡា ហារីស កាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅ វាហាក់ដូចជាមិនមានការរំពឹងថា​ រដ្ឋាភិបាលអាហ្វហ្កានីស្ថានត្រូវដួលរលំក្នុងរយៈពេលខ្លី មុននឹងដំណើរទស្សនកិច្ចនេះទាល់តែសោះ។ ការដួលរលំរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថានក្រោមដៃតាលីបង់ បាននិងកំពុងបង្ក​ឱ្យ​មានការចោទសួរសំណួរជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងទំនុកចិត្ត និងការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការការពារសម្ព័ន្ធមិត្តខ្លួនឯង។ ស្រមោលនៃការដួលរលំរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថាន នឹងតាមពីក្រោយដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី ហារីស។

មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់សេតវិមានម្នាក់កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍សប្ដាហ៍នេះបាននិយាយថា តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិកគឺជាតំបន់យុទ្ធសាស្ត្រ និងសេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់ចំពោះ សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមិនអាចយកទៅប្ដូរជា​មួយអាហ្វហ្កានីស្ថានឡើយ។ មន្ត្រីរូបនេះបានបញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖ «យើងមានប្រទេសដៃគូរឹងមាំទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងសន្តិសុខ ក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិកអស់រយៈពេលច្រើនជាង ៧០ឆ្នាំមកហើយ…យើងបានបង្កើនទំនាក់ទំនងសន្តិសុខជាមួយបណ្ដាប្រទេសទាំងនោះ ហើយពួកគេក៏ចង់ឱ្យពួកយើងបង្កើនទំនាក់ទំនងសន្តិសុខបែបនេះដែរ»។ តែទោះជាបែបនេះក្ដី ចង់ឬមិនចង់ ការដួលរលំរបស់អាហ្វហ្កានីស្ថានអាចនឹងធ្វើឱ្យបណ្ដាប្រទេសដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើសហរដ្ឋអាមេរិក ចាប់ផ្ដើមមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្លាំងជាងមុន ឬអាចមើលអាមេរិកក្នុងផ្លូវផ្សេងមិនដូចមុនឡើយ បើទោះជាក្នុងរយៈពេលខ្លីគេមិនអាចវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់ ក៏ដោយ។

* កិច្ចពិភាក្សាសេដ្ឋកិច្ចនឹងផ្ដោតទៅលើអ្វី?

លោក Alex Feldman ជាប្រធាន និងជានាយកប្រតិបត្តិ ក្រុមប្រឹក្សាធុរកិច្ចអាមេរិក-អាស៊ាន (U.S.-ASEAN Business Council) បាននិយាយថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មឌីជីថល (Digital trade agreement) អាចនឹងក្លាយជារបៀបវារៈមួយផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដែលនឹងត្រូវយកមកពិភាក្សានៅក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោ​​ក​ស្រី ហារីស នៅវៀតណាម និងសិង្ហបុរី។ កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មឌីជីថល គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយផ្ដោតជាសំខាន់លើសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល ដែលកំណត់នូវច្បាប់ និងស្ដង់ដារពាណិជ្ជកម្មឌីជីថលនៅក្នុងចំណោមប្រទេសជា​ភាគីចូលរួម មានដូចជាការស្ដុកទុកទិន្នន័យឆ្លងដែន និងការគាំពារទិន្ន័យផ្ទាល់ខ្លួនជាដើម។

កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា អាមេរិកទំនងជាចង់យកមកជំនួសកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូអន្តរ​​-ប៉ាស៊ីហ្វិក (TPP) ដែលលោក ដូណាល់ ត្រាំបានដកអាមេរិកចេញកាលពីឆ្នាំ២០១៧។ បច្ចុប្បន្ន TPP បានក្លាយជាកិច្ចព្រមព្រៀងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងវិវឌ្ឍទៅមុខនៃភាពជាដៃគូអន្តរប៉ាស៊ីហ្វិក (Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership ឬហៅកាត់ថា CPTPP) ដែលមានវៀតណាម សិង្ហបុរី ប្រ៊ុយណេ និងម៉ាឡេស៊ីក៏ជាសមាជិកផងដែរ។

* តើចិនមានប្រតិកម្មដូចម្ដេចចំពោះដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី ហារីស?

ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋចិន Global Times បានច្រានចោលការលើកឡើងថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី កាម៉ាឡា ហារីស នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ខ្សែចង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់របស់ចិន ដែលមានស្រាប់នៅក្នុងតំបន់។ Global Times សង្កត់ធ្ងន់ដូច្នេះថា៖ «វានឹងមិនធ្វើឱ្យរង្គោះរង្គើរដល់ខ្សែចង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ ដែលត្រូវបានកសាងឡើងយ៉ាងរឹងមាំឈរលើមូលដ្ឋាននៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយ៉ាងជិតស្និទរវាងចិន និងអាស៊ាននោះទេ»។

បើតាមការស្ទង់មតិធ្វើឡើងដោយវិទ្យាស្ថាន ISEAS-Yusof Ishak មានមូលដ្ឋានក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី ៧៦ភាគរយនៃអ្នករៀបចំគោលនយោបាយ និងការគិតរបស់មេដឹកនាំក្នុងប្រទេសអាស៊ានទាំង១០យល់ថា ចិនគឺជាមហាអំណាចមានឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ចធំបំផុតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ខណៈមានតែ៧ភាគរយប៉ុណ្ណោះគិ​ត​​ដូច្នេះលើសហរដ្ឋអាមេរិក។

គួរបញ្ជាក់ថា សហរដ្ឋអាមេរិកធ្លាប់បានមើលរំលងតំបន់អាស៊ានជាយូរណាស់មកហើយ ជាពិសេសនៅក្រោមរដ្ឋបាលអតីតប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ ទំនាក់ទំនងរវាងអាស៊ាន និងអាមេរិកមិនសូវជាល្អនឹងគ្នាប៉ុន្មានទេ ហើយវាបានទុកឱកាសឱ្យចិនពង្រីកឥទ្ធិពល និងចូលរួមកាន់តែច្រើនជាមួយអាស៊ានរហូតដល់ក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតរបស់ប្លុកមួយនេះ ខណៈតំបន់អាស៊ីទាំងមូលត្រូវបានក្រុមអ្នកវិភាគខ្លះអះអាងថា កំពុងពឹងផ្អែកលើសេដ្ឋកិច្ចចិនយ៉ាងខ្លាំង៕

ប្រភព៖ Nikkei (ថ្ងៃសុក្រ ទី២០ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១)

ដោយ គង់ សុខឡេង។